Gaeilge

Tagann na scoláirí ó chúlraí éagsúla Gaeilge: mic léinn ón nGaeltacht, mic léinn a fuair oideachas lán-Ghaeilge agus mic léinn a thagann ó scoileanna a bhíonn ag teagasc tré mheán an Bhéarla.

Gné shuntasach den chéim BA sin againne go gcaitear an tríú bliain i socrúchán seach-champais agus is gné í seo a théann chun tairbhe go mór dár gcuid mac léinn. Tá neart socrúchán againn i suíomhanna ilchineálacha sa Ghaeltacht agus taobh amuigh di, sna meáin éagsúla, i gcúrsaí riaracháin, le heagrais Ghaeilge, agus i láithreacha oideachasúla, a thugann seans iontach dár gcuid scoláirí eolas a chur ar shaol na Gaeilge agus a thugann deis dóibh a bheith tumtha i dtimpeallacht lán-Ghaeilge.

Bíonn sárscileanna cumarsáide i nGaeilge idir labhairt agus scríobh, scileanna taighde agus scileannna le tuairiscí agus cáipéisí a chur i dtoll a chéile i nGaeilge, eolas ar litríocht na Gaeilge ó ré na Sean-Ghaeilge i leith, eolas cuimsitheach ar litríocht Ghaeilge na fichiú haoise, mioneolas ar Logainmneacha agus ar an gcóras ainmníochta, cur amach ar Bhéaloideas na Gaeilge, tuiscint ar theangeolaíocht ghinearálta, an-eolas ar shochtheangeolaíocht na Gaeilge, taithí ar shaol agus ar phobal na Gaeilge, taithí ar thréimhsí a chaitheamh ag obair agus ag feidhmiú i suíomhanna lán-Ghaeilge, agust taithí ar an nGaeltacht, maraon le cáilíocht chun tabhairt faoi iarchéimeanna ag an té a bhaineann céim amach sa roinn seo.

Is tréimhse an-ghníomhach, bhríomhar, spéisiúil í seo i ndomhan na Gaeilge. Tá borradh faoi chúrsaí teanga sa tír agus níos mó deiseanna ná ariamh ag an té a bhfuil ardscileanna Gaeilge aige/aici. Bíonn éileamh ar chéimithe le Gaeilge i ngach gné den saol i réimsí na cumarsáide, an dlí, an oideachais agus an riaracháin go háirithe. Feidhmeannaigh, riarthóirí, múinteoirí, léachtóirí, iriseoirí, láithreoirí, aisteoirí, comhairleoirí, leabharlannaithe, aistritheoirí, ateangairí, urlabhraithe, taighdeoirí... Níl ansin ach liosta gearr de na daoine gur buntáiste dóibh céim sa Ghaeilge a bheith acu. Tacóidh céim sa Ghaeilge leat na cáilíochtaí cuí a bhaint amach le tabhairt faoi ghairm in aon cheann de na postanna sin.

Tar chun cainte linn: táimid ag fanacht leat!

Cúrsaí Fochéime

Cuireann an Roinn modúil ar fáil do chúpla clár céime, clár an BA comhpháirteach ar champas an Choláiste i Luimneach maraon le modúil na Gaeilge sna céimeanna a bhíonn á dteagasc ar champas Phádraig i nDurlas ina measc: BA san Oideachas, Gaeilge & Staidéar Reiligiúin; BA san Oideachas, Gaeilge & Staidéar Gnó agus BA san Oideachas, Gaeilge & Matamaitic.

Bíonn deis ag fochéimithe an chláir Baitsiléir Oideachais (B Oid) roinnt modúl roghnacha a ghlacadh i nDámh na nDán. Tá cúig mhodúl ar fáil i Roinn na Gaeilge chuige sin. Is féidir leis an té a dhéanann an chúig mhodúl sin speisialtacht a bhaint amach sa Ghaeilge agus go minic, tabhairt faoi iarchéim sa Ghaeilge dá bharr sin.

Gaeilge don BA

Féach thíos le haghaidh modúil in ord íslitheach ó Bhliain 1 ar aghaidh:

Tá an Ghaeilge ar fáil mar chuid de thrí chlár ag CMgS, Champas Phádraig, Durlas: BA san Oideachas, Gaeilge & Staidéir Reiligiúin; BA san Oideachas, Gaeilge & Staidéar Gnó agus BA san Oideachas, Gaeilge & Matamaitic. 

Féach thíos le haghaidh modúil in ord íslitheach ó Bhliain 1 ar aghaidh:

GA4001: Gaeilge ab initio - Irish for beginners

Múineann an roinn modúl do mhic léinn idirnáisiúnta: GA4001: Gaeilge ab initio – Irish for beginners

Comhaltachtaí Iarchéime: Eolas Ginearálta

Roinn na Gaeilge, Coláiste Mhuire gan Smál, Luimneach

Comhaltachtaí iarchéime Eolas Ginearálta

Roinn bhisiúil í Roinn na Gaeilge, Coláiste Mhuire gan Smál, agus láithreacht aici ar champas Luimnigh agus ar champas Dhúrlais de Choláiste Mhuire gan Smál.  Is cuid de Dhámh na nDán an Roinn.

Tá proifíl láidir taighde ag an Roinn le fada an lá agus naonúr léachtóirí lánaimseartha ann, a fhoilsíonn taighde i réimsí iomadúla de Léann na Gaeilge agus eile. Bíonn comhdháil bhliantúil ag an Roinn agus foilsítear imeachtaí na comhdhála.

Bíonn deis ag mic léinn iarchéime deiseanna oiliúna agus deiseanna forbartha gairmiúla éagsúla a thapú, deiseanna breise an Oifig Taighde agus Iarchéime agus LEAD (ionad Learning Enhancement and Academic Development) san áireamh. Bíonn cárta ar fáil do mhic léinn iarchéime na Roinne don seomra foirne agus faigheann siad taithí teagaisc le mic léinn fochéime.

Tá daoine a ghnóthaigh máistreachtaí agus Phd trí thaighde leis an Roinn tar éis róil a bhaint amach i réimsí éagsúla fostaíochta, sa saol acadúil agus sa teagasc ag an triú leibhéal, sna healaíona, agus i réimsí eile.

Is mian linn deis comhaltacht(aí) iarchéime a fhógairt anois.

Scéim na gcomhaltachtaí

Tá Roinn na Gaeilge, Coláiste Mhuire gan Smál ag glacadh le hiarratais faoi láthair ó mhic léinn a bhfuil suim acu cur isteach ar chomhaltacht(aí)  iarchéime do thograí taighde iarchéime a gcuirfí tús leo i Meán Fómhair 2022 agus Eanáir 2023. 

Beidh an té a mbronnfar comhaltacht orthu ag déanamh taighde faoi stiúir bhall foirne de chuid na Roinne.  Glanfar na táillí don té sin (dhá bhliain do MA taighde, 4 bliana do mhac léinn Phd). Anuas ar sin beidh an comhalta i dteideal íocaíocht  €6,900 in aghaidh na bliana (dhá bhliain i gcás M.A. taighde; trí bliana i gcás Ph.D.). Tabharfaidh an comhalta faoi ranganna teagaisc nó obair Roinne eile, gan dul thar 120 uair sa bhliain – de ghnáth c4-5 uair in aghaidh na seachtaine. Beifear ag súil leis go mbeidh tú ar fáil ar champas do na ranganna/dualgais seo.

Tá eolas ginearálta faoi théarmaí na scéime seo le fáil anseo.

Tá eolas ag an nasc sin freisin faoi scéimeanna maoinithe eile. Comhthreomhar agus anuas ar scéim na gcomhaltachtaí, fáiltíonn an Roinn roimh iarratais ar stiúrthóirí do mhic léinn a bhfuil maoiniú seachtrach acu.

Tá eolas thíos faoin modh iarratais.

An t-iarratas:

Cuid 1.  Ba chóir ceist taighde a roghnú agus c2000 focal a chur ar fáil faoin gceist taighde seo, agus na nithe seo a leanas san áireamh: Cén fáth an taighde? An Cúlra critice/an comhthéacs, Modheolaíocht, Plean taighde, Gearrliosta foinsí, Conas mar a chuirfidh an taighde seo leis an ngort taighde/Conas mar a imreoidh sé tionchar ar an sochaí. Is féidir go n-iarrfar ort cur i láthair gearr (beo nó ar líne) a dhéanamh ar an bplean taighde seo. Cur i láthair neamhfhoirmeálta a bheidh anseo, c 5-10n de chur i láthair foirmeálta agus ansin comhrá, agus deis ceisteanna.

Cuid 2: (Gan dul thar 2 lch A4) Is cóir curriculum vitae gearr a chur ar fáil a thabharfadh eolas faoi do thorthaí acadúla fochéime agus eile; aon duaiseanna nó gaiscí ar leith; taithí teagaisc/oiliúna/cóitseála/ghairmiúil má bhaineann le hábhar; do ghaol leis an nGaeilge agus/nó pobal na Gaeilge;  foilseacháin (acadúla nó eile, más ann dóibh); fianaise ar d’oiriúnacht le tabhairt faoi mhúineadh ranganna teagaisc teanga/litríochta/eile. Is féidir go n-iarrfar fianaise ar na torthaí seo amach anseo.

Cuid 3: Ráiteas pearsanta. (Gan dul thar c300 focal) Seo cur síos maidir le cé tú féin agus cén fáth gur chóir comhaltacht a bhronnadh ort. Is cóir na nithe seo a leanas a thabhairt san áireamh: Fianaise ar scileanna scríbhneoireachta, digiteacha, taighde. An fhís atá agat ó thaobh do shaoil ghairmiúil amach anseo (acadúil agus/nó eile).  An tslí go gcabhródh comhaltacht leat do chuid taighde a chur chun cinn. An mianach atá ionat dul i bhfeidhm ar mhic léinn.

Cuid 4 (roghnach): Sampla de do chuid scríbhneoireachta (acadúil nó eile, foilsithe nó neamhfhoilsithe)– mar shampla, aiste a scríobh tú don chéim.

Ba chóir gach iarratas a sheoladh chuig Breandan.OCroinin@mic.ul.ie agus cc déanta ar Mary.OLoughlin@mic.ul.ie.

An modh roghnaithe:

Beidh fochoiste ann a fhéachfaidh i ndiaidh cúram an roghnaithe, bunaithe ar na critéir roghnaithe seo a leanas:

Cumas an iarrthóra faoi mar a léirítear é sa CV, sa ráiteas pearsanta agus sa phlean taighde.

Feabhas an phlean taighde agus oiriúnacht an iarrthóra le tabhairt faoi

Oiriúnacht an iarrthóra le bheith mar chomhalta Roinne, bunaithe ar an méid thuas agus ar an gcur i láthair/comhrá.

Déanfar scagadh ar na hiarratais agus bronnfar marcanna ar na caipéisí sin agus ar an gcur i láthair/comhrá. Beidh an Ceann Roinne agus ar a laghad beirt bhall foirne páirteach sa choiste.

Ach iarrthóir(í) bheith roghnaithe ag an gcoiste, déanfar iad a fhaomhadh ag an Roinn agus cuirfear an moladh chomh fada leis an Scoil Taighde agus Iarchéime, le faomhadh ag an gcoláiste. Cuirfear iarrthóirí ar an eolas chomh luath agus is féidir agus sa chás nach bhfuil iarrthóir sásúil ann, déanfar athfhógairt ar an deis.

Eolas neamhfhoirmeálta le fáil ach teagmháil a dhéanamh le Breandan.OCroinin@mic.ul.ie (Ceann Roinne).

Réimsí spéise taighde na Roinne (is féidir go mbeadh stiúradh le fáil ar ábhair eile freisin)

An Nualitríocht ón Seachtú haois déag i leith, Ealaíona Béil na Gaeilge, An Drámaíocht agus an Taibhléiriú, An tSochtheangeolaíocht agus an Phleanáil teanga, Logainmneacha, Léann lámhscribhinní agus eagarthóireacht ar théascanna, An Ghaeilge agus an Pobal, Na meáin chumarsáide, An Amhránaíocht, An litríocht bhéil agus an béaloideas, An teangeolaíocht, Léann an Aistriúcháin, Pobail na Gaeilge in Éirinn agus in Albain, Taighde gnímh.

Comhdháil an Oirdheiscirt 2024

Comhdháil an Oirdheiscirt 2024

Céad Bliain de Litríocht na nDéise agus an Cheantair Máguaird

An Satharn, 7 Meán Fómhair, 2024

Studio 1, SETU Arena, Port Láirge

Oscailt na Comhdhála, 9.30

Seisiún 1

10.00-10.30: Seán Ó Dúnaighe: Úrscéalaí Gaelainne ó Bhaile Uí Chuinn na gCrann – Liam Ó Riain.

10.30-11.00: “Maidir leis na litreacha a ghaibh eadrainn…”: Nioclás Tóibín agus An Gúm – Caoimhe Nic Lochlainn.

11.00-11.30: ‘Sliabh gCua na Féile’: Léiriú scannáin faoi Phádraig Ó Miléadha – Éamon Wall.

Tae & Caife, 11.30-11.45

Seisiún 2

Aoichaint, 11.45-12.30: An Ghaeltacht mar inspioráid don scríbhneoir sa 21ú haois – Áine Uí Fhoghlú.

12.30-1.00: “Ná bíodh scáth ort roimh an doimhneacht aduain”: Sláinte na mban in Mná dár mhair le hÁine Uí Fhoghlú – Ríona Ní Churtáin.

Lón, 1.00-2.00

Seisiún 3

2.00-2.30: Deirdre Brennan agus filí Cheatharlach – Róisín Sheehy.

2.30-3.00: Litríocht chomhaimseartha na Gaeilge san Oirdheisceart: fócas ar an bpleanáil teanga – Éilis Neary.

3.15-3.45: Léamh filíochta – mic oscailte.

Seisiún 4

Aoichaint, 3.45-4.30: Cruthaitheacht na nDeoraithe sna Déise  – Catherine Foley.

Clabhsúr na Comhdhála, 4.30

Cúlra na Comhdhála

Comhfhiontar nua idir Ollscoil Teicneolaíochta an Oirdheiscirt (SETU) agus Coláiste Mhuire gan Smál, Campas Phádraig, Durlas (MIC) is ea í an tsraith seo. Reáchtálfar an chéad chomhdháil sa tsraith ‘Céad Bliain de Litríocht na nDéise agus an Cheantair Máguaird’ ar phríomhchampas SETU i gcathair Phort Láirge i Mí Mheán Fómhar. Tá traidisiún saibhir litríochta agus scríbhneoireachta le sonrú sna Déise agus i measc phobal níos leithne an Oirdheiscirt le fada an lá. Tá sé mar aidhm ag an gcomhdháil seo ardán a thabhairt don saibhreas scríbhneoireachta sin agus d’fhearann litríocht na Gaeilge fud fad Oirdheisceart na tíre.

Is iad Shane Grant (SETU), Eimear Nic Conmhaic (MIC), Séamus Dillon (SETU) agus Tony Ó Floinn (MIC) atá i mbun eagraithe na comhdhála.

Meet the Researcher - Keith Ó Riain

Cad a dhein tú do do bhunchéim agus do d’iarchéim?

Dheineas staidéar ar an nGaeilge agus Stair anseo i gCMgS do mo bhunchéim. Thógas modúla éagsúla san Fhealsúnacht freisin agus chuireas mo thráchtas fochéime i gcrích i Roinn na Staire ar Mentalité na nGael i Luimneach i lár na hochtú haoise déag bunaithe ar dhánta Fhilí na Máighe. 

Dheineas mo chuid staidéir iarchéime i Roinn na Gaeilge CMgS agus bhaineas céim dhochtúireachta amach le déanaí. Dhírigh mo thaighde ar shaol agus saothar Éadbhaird de Nógla, file ón ochtú haois déag. Bhí an t-ádh orm Scoláireacht Iarchéime Rialtas na hÉireann ó Chomhairle Taighde na hÉireann a fháil don tionscadal seo.

Inis dúinn faoi do thaighde

Chuireas saothar Éadbhaird de Nógla, file ón ochtú haois déag, in eagar do mo thaighde iarchéime. Maireann dán is daichead ó lámh Éadbhaird i lámhscríbhinní ón ochtú agus ón naoú haois déag i gcartlanna in Éirinn, i Sasana agus sna Stáit Aontaithe. Chum de Nógla amhráin de gach sort ó dhánta Seacaibíteacha, amhráin ghrá do striapach ó Ché Chorcaí, caoineadh dá ghadhair agus 116 líne filíochta ar an mball fearga fiú. Chomh maith le heagrán criticiúil de shaothar liteartha an Nóglaigh, scríobhas staidéar ar na dánta ó thaobh na litríochta agus staire de, ag díriú ar an bpolaitíocht, mná, cléir, cairde, greann, seanaois agus barántais, maraon le scéal beatha an Nóglaigh. Cuireann an tráchtas saothar de Nógla os comhair scoláirí agus lucht léite na Gaeilge ar an mbealach céanna ná mar a deineadh le filí móra na tréimhse cheana. Thairis sin, cuireann sé béim ar leith ar luach stairiúla na ndánta agus do stair shóisialta go háirithe.

Cad é an rud is fearr leat faoi do thaighde

Is breá liom obair na cartlainne. Is iontach an rud lámhscríbhinní ón ochtú haois déag a bhreith i do lámha agus na hamhráin inti – amhráin nach bhfuil cloiste nó canta le níos mó ná dhá chéad bhliain – a fheisicnt agus a chloisteáil agus tú á dtras-scríobh. Chomh maith le turais taighde i gCorcaigh, Gaillimh, Má Nuad agus Baile Átha Cliath, b’éigean dom dul go Sasana chun lámhscríbhinní a bhreathnú freisin agus bhí an deis agam taisteal chuig Manchester, Cambridge, Oxford agus Londain. Is maith liom an eagarthóireacht freisin – is mór an dúshlán téacsanna a chur in eagar ach ní beag an tairbhe agus sásúil a bhaintear as an gcuid sin den obair freisin.

Cén comhairle atá agat do dhaoine atá ag smaoineamh tabhairt faoi chlár iarchéime trí thaighde?

Dein cinnte go bhfuil fíor-shuim agat i d’ábhar taighde ar dtús agus go bhfuil poitéinseal ag do thaighde tionchar a bheith aige ar an scoláireacht. Is fiú an tionscadal a phleanáil amach ó thús deireadh sula dtosnaíonn tú agus an plean sin a aontú le do stiúrthóir chomh maith. Dein an mó dréachtaí agus is féidir leat de do chuid scríbhneoireachta – deineann cleachtadh máistreacht, mar a deirtear. Tá sé tábhachtach gan an taighde agus an scríbhneoireacht a bhrostú agus chun sosanna a thógáil ón dtionscadal freisin. Dein do dhícheall gan do mhisneach a chailliúint nuair a théann tú i ngleic le dúshláin agus teip – bíonn dóthain foghlaim phraiticiúil ó na nithe sin is a bhíonn agat ón dtaighde féin, go hiondúil.

What did you study as an Undergraduate and Postgraduate?

I studied Irish and History here at MIC for my BA. I also took modules in Philosophy and completed my undergraduate dissertation with the Department of History on the Mentalité of Irish speaking people in Limerick in the mid eighteenth-century based on the poems of the Maigue Poets.

I did my postgraduate studies in the Department of Irish here at MIC and completed my PhD recently. My research focused on the life and work of Éadbhard de Nógla, an eighteenth-century Irish language poet. I was fortunate to receive a Government of Ireland Postgraduate Scholarship from the Irish Research Council for this project.

Tell us a bit about your research

For my postgraduate research I edited the work of Éadbhard de Nógla, an eighteenth-century Irish language poet. Forty-one poems from de Nógla’s hand survive in manuscripts from the eighteenth and nineteenth centuries in archives in Ireland, England and the USA. De Nógla composed songs of every kind from Jacobite poems, love songs for a Cork Quay prostitute, a lament for his dog and even 116 lines on his male member. In addition to a critical edition of de Nógla’s literary work, I undertook a study of the poems from literary and historical perspectives, focusing on politics, women, clergy, friendship, humour, old age and warrants, along with a biography of the poet. The thesis places de Nógla’s work before scholars and readers of Irish in the same way as has been done with major poets of the period already. Moreover, it emphasises the historical value of the poems, particularly for social history.

What do you enjoy most about undertaking your research projects?

I very much enjoy archival work. It is remarkable to hold an eighteenth-century manuscript in your hands and to see and hear songs and poems in in it as you transcribe them – songs that have not been heard or sung for over two hundred years. As well as research trips to Cork, Galway, Maynooth and Dublin, I also had to go to England to examine manuscripts where I had the chance to visit Manchester, Cambridge, Oxford and London. I like editing too – it is a very challenging task but an equally rewarding aspect of the work.

Do you have any advice for someone considering taking up a postgraduate programme by research?

In the first place, be sure you have a strong interest in your research subject and that your research has potential to impact upon scholarship. It is also worth planning your project out from beginning to end and agreeing this plan with your supervisor before you start. Write as many drafts of your work as you can – practice makes perfect. It is important not rush the research or writing too and to take breaks from the project. Try not to be disheartened by setbacks and failure – there’s usually as much applicable learning from these as from your actual research.